واحد ایمنی و حفاظت
آئین‌نامه حفاظتی تاسیسات و وسائل الکتریکی
1- تأسیسات و دستگاه‌های الکتریکی باید طوری ساخته و نصب و بهره‌برداری شوند که در حین کار از هر گونه خطرات ناشی از تماس با هادی‌های برق‌دار و همچنین خطرات حریق مصون باشند.
2- کلیدها و سایر وسائل الکتریکی شامل قطعات فلزی سخت برقدار تا 650 ولت متناوب یا مستقیم باید طوری نصب شود که ارتفاع فضای کار حداقل 15/2متر (7فوت) باشد تا دسترسی به این وسایل برای تنظیم و یا آزمایش در موقع برقدار بودن بدون خطر باشد.
3- کلیه سیم‌های برق باید به طور مناسب عایق شده و محکم در کانال نصب شده باشد. سیم‌های برق باید در کانال‌ها طوری نصب گردد تا تعقیب مسیر آن‌ها و پیدا کردنشان آسان باشد.
4- تابلوهای برق شامل کلیدها و فیوزهای توزیع جریان متناوب و کلیدهای قطع جریان با ولتاژ بیش از 50 ولت نسبت به زمین که دارای قطعات فلزی لخت برقدار می‌باشد، باید در محل‌های مخصوص که فقط اشخاص صلاحیت‌دار به آن دسترسی داشته باشند، نصب شوند. کف این محل‌ها باید با مادة عایق ساخته یا مفروش گردد و یا مقابل تابلوهای مذکور سکوی عایقی قرار داده شود. تخته کلیدهای به مساحت کمتراز نیم مترمربع را می توان در محفظه‌های مخصوصی که فقط اشخاص صلاحیت‌دار به آن دسترسی داشته باشند، نصب نمود و در مقابل آن‌ها سکوی عایق قرار داد.
5- مقاومت سیم‌های اتصال زمین باید کم بوده و مقطع آن‌ها کافی باشد تا بتواند حداکثر جریانی را که در نتیجة پارگی عایق وسائل الکتریکی ایجاد می‌شود بدون خطر به زمین هدایت نماید. چنانچه حداکثر جریانی که از مدار یا هادی معیوب به زمین نفوذ می‌کند برای به کار انداختن وسائل حفاظت مدار کافی نباشد باید وسیلِۀ حفاظت مناسبی در مقابل عبور جریان به زمین پیش‌بینی شود تا در صورت عیب اتصال زمین تمام دستگاه‌ها یا لااقل مدار معیوب را از شبکه قطع نماید.
6- تمام قسمت‌های برقدار مدارها و وسائل الکتریکی که با ولتاژ متناوب 50 ولت یا بیشتر نسبت به زمین کار می‌کند در صورت امکان باید با محفظه ثابت یا سرپوش یا حفاظ‌های معمولی دیگر مجهز باشد.
7- جلوی قسمت‌های فلزی لخت مدارها و وسائل الکتریکی (مانند تابلوهای بزرگ برق) که ولتاژ مستقیم یا متناوب آنها نسبت به زمین از 50 ولت بیشتر است و باید ضمن آنکه برق دارند تنظیم یا کنترل شوند پیش‌بینی سکوی عایق برای کارگران ضروری است. این سکوی عایق باید طوری قرار گیرد و ابعاد آن به اندازه‌ای باشد که کارگران قبل از ایستادن روی آن نتوانند به سهولت به قسمت‌های لخت برقدار دسترسی پیدا کنند.
8- کلیدهای خودکار و کلیدهای معمولی و انواع فیوزهای برق باید کاملاً محصور باشد مگر آنکه روی تابلوئی که فقط اشخاص صلاحیت‌دار به آن دسترسی داشته باشند، نصب شود.
9- فیوزهای الکتریکی که روی تابلوهای برق نصب می‌شوند باید طوری ساخته شده باشند که تماس اشخاص با قسمت برقدار ممکن نباشد و به ترتیب زیر نصب شوند: الف) قبل از دسترسی پیداکردن به فیوز، جریان برق خود بخود قطع شود. ب) به وسیلۀ کلیدی بتوان جریان برق را قبل از فیوز قطع نمود. ج)به وسیلۀ ابزار عایق مناسبی به فیوز دسترسی پیدا کرد.
10- تابلوها و صفحه کلیدهای الکتریکی که در کارگاه قرار گرفته یا به طریق دیگری در دسترس کارگران می‌باشد باید اولاً: به وسیله محفظه‌ها یا حفاظ‌های معمول ماشین‌ها محصور باشد و در هر حال درهای قفل‌دار داشته باشد تا اشخاص بی‌صلاحیت نتوانند به آن‌ها دسترسی پیدا کنند. ثانیاً: در پیرامون آن‌ها فرش‌ها یا سکوهای عایق پیش‌بینی شده باشد.
11- هادی‌های الکتریکی قابل حمل و قابل انعطاف هر جا که احتمال آسیب دیدن آن‌ها می‌رود باید: الف) پوششی از لاستیک یا پلاستیک بادوام و در صورت لزوم بر آن زره محافظ دیگری از فلز قابل انعطاف داشته باشد. ب) تمام قسمت‌ها مخصوصاً محل اتصال سیم‌ها و دو شاخه‌ها و پریز‌ها به طور صحیح نگه‌داری شود.
12- دسته روغن‌دان و پاک‌کن و برس‌ها و سایر ابزارهای نظافت که در پیرامون اسبابهای الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرند باید از اجسام غیر هادی ساخته شده باشند.
13- در ماشین های جوشکاری با مقاومت الکتریکی، تمام سمت‌های حاصل جریان به استثناء گیره‌های جوشکاری باید کاملاً محفوظ باشند.
14- کلید هادی یا وسائل الکتریکی مدارها را همیشه باید برق‌دار تصور نموده مگر آنکه به یقین بدانند که برق آنها قطع است.
15- کار کردن روی مدارها یا وسایل الکتریکی برق دار که ولتاژ متناوب یا مستقیم آنها نسبت به زمین از 250 ولت بیشتر است مجاز نیست.
16- هنگام کار کردن روی مدارهای جریان متناوب یا مستقیم با ولتاژ کمتر از 250 ولت نسبت به زمین باید با استفاده از ابزارهای عایق شده، دستکش‌ها، فرش‌ها، پرده‌ها و یا وسائل حفاظتی دیگر احتیاط‌های لازم را در مقابل برق‌زدگی یا اتصال کوتاه به عمل آورد.
17- وسائل آتش‌نشانی قابل حمل برای خاموش کردن حریق‌هایی که در آنها وسائل الکتریکی برق‌دار وجود دارد بایستی دارای مشخصات زیر باشد: الف) محتویات دستگاه آتش‌نشانی باید از انواع CO2 ، پودر خشک و یا هر نوع مادۀ غیرهادی و غیرسمی باشد که هیچ‌گونه خطری برای کسانی که آن را به کار می‌برند نداشته باشد. البته نوع CO2 کپسول‌ها به دلیل عدم به جا گذاردن خرابی و آلودگی، نسبت به سایر خاموش‌کننده‌ها ارجحیت دارند. ب) وسیله آتش‌نشانی باید دارای علائم واضح بوده و در محل مناسبی نزدیک به تأسیسات برقی قرار گرفته باشد. ج) وسیله آتش‌نشانی باید در جائی نصب شود که در شرایط محیط از قبیل حرارت، برودت و رطوبت باعث اختلال کار دستگاه نشود.
18- کارگران در موقع کارکردن با وسائل و مدارهای الکتریکی برق‌دار یا انجام کار در مجاورت آن‌ها باید نکات زیر را رعایت نمایند: الف) لباس مناسبی بپوشند که اجزای فلزی نداشته باشد. ب) از حمل اشیاء فلزی غیرضروری مانند انگشتر، کلید، زنجیر، ساعت و یا ماسک‌های فلزی و هم جنس اشیاء قابل اشتعال مانند ماسک‌های سلولوئیدی و غیره خودداری نمایند. ج) به وسائل حفاظت فردی مناسب طبق شرایط و مقررات آئین‌نامه حفاظت فردی مجهز بوده و آن‌ها را مورد استفاده قرار دهند.
19- غلاف فلزی خارجی عایق نشدۀ کابل‌ها نباید به عنوان هادی جریان اصلی مورد استفاده قرار گیرد.
20- تمام کابل‌های مخابرات زیرزمینی باید در عمل بیشتر از 50 سانتیمتر (20 اینچ) زیر زمین قرار داده شوند تا در مقابل آسیب‌های مکانیکی اتفاقی محفوظ باشند.
21- ساختمان و نصب تمام ادوات الکتریکی که احتیاج به مراقبت و تعمیرات مکرر دارند باید طوری باشد که در مواقع لزوم بتوان به آسانی آن‌ها را از مدار الکتریکی جدا نمود.
22- فیوزها را باید در خارج محیط خطر قرار داد و در صورتی که این امر امکان نداشته باشد باید برای آنها محفظه‌های بسته ضد انفجار پیش‌بینی کرد و درب این محفظه‌ها فقط وقتی باید باز شود که فیوزها از مدار جریان قطع شده باشند.
23- تمام ادوات الکتریکی به انضمام وسائل روشنائی برقی باید به دقت مراقبت و نگه‌داری شوند و حداقل هر 12 ماه یک مرتبه به وسیله اشخاص فنی صلاحیت‌دار بازرسی شوند.
24- موتورهای الکتریکی و مولدهای برق دارای محفظه‌های خاصی باشند که غبار در آنها نفوذ نکند و بی خطر بودن آنها مورد تأیید مقامات صلاحیت‌دار واقع شده باشد و یا در مکان‌هائی که غبار نمی‌تواند در آنها نفوذ نموده و به وسیله هوای پاک تهویه می‌شوند، نصب شده باشند.
25- کارگرانی که با ابزارهای الکتریکی قابل حمل کار می‌کنند باید از پوشیدن لباس‌های گشاد با گوشه‌های آزاد و دستکش‌های غیر لاستیکی اجتناب نمایند.
26- مادام که اطمینان حاصل نشده است مدار الکتریکی برق‌دار نیست، تعمیرات روی آن اکیداً ممنوع است.
27- تعمیرکاری قسمت‌های برقدار مدارهای الکتریکی باید منحصراً در موارد زیر انجام گیرد: الف) به دستور شخص فنی مسئول. ب) تحت نظارت مستقیم و دائمی شخص فنی که دستگاه الکتریکی را کنترل می‌نماید در وضع قطع به طور مطمئن قفل شده است. ج) اقدامات دیگری که در موارد خاص برای جلوگیری از استقرار مجدد جریان قبل از اتمام تعمیر و دور شدن تعمیرکاران ضروری باشد به عمل آمده است.
28- تعمیر کارانی که با دستگاهای الکتریکی کار می‌کنند باید علاوه بر استفاده از ابزارهای عایق‌بندی شده در صورت لزوم نکات حفاظتی زیر را رعایت نمایند: الف) دستکش‌های لاستیکی محکمی بدست کرده و روی آن‌ها دستکش چرمی محکم بدون دگمه‌های فلزی بپوشند. ب)هنگام کار روی چهارپایه‌ها و سکوها و یا فرشهایی که کاملاً از زمین عایق شده باشند، بایستند.
29- هنگام دست زدن به فیوزهای مدار برقدار کارگران باید نکات زیر را رعایت نمایند: الف) از ابزارهای مناسب و مخصوص کشیدن فیوز (مانند فیوزکش) استفاده کنند. ب) روی چهارپایه‌ها یا فرش‌های خشک بایستند.
30- نردبان‌های قابل حمل فلزی یا از جنس‌های دیگر نباید در مجاورت خطوط یا تجهیزات برقدار مورد استفاده قرار گیرد.